Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) e definon sterilitetin (infertilitetin) si pamundësi e frytnimit pas minimum 12 muajsh të marrëdhënies seksual të pambrojtur. Gratë në periudhën reproduktive (fertile) kanë përafërsisht 20% gjasë të arrijnë te shtatzënia me marrëdhënie të rregullta seksuale. Kjo gjasë është përafërsisht 85% në 6 muajt e parë, nëse gratë janë nën moshën 35 vjeçare. Kështu që, nëse nuk vjen deri te shtatzënia tek çiftet të cilat brenda një viti kanë pasur marrëdhënie të rregullta seksuale pa mbrojtje, atëherë ata do të duhej definitivisht t'a vizitonin ndonjë qendër të specializuar për sterilitet. Një nga faktorët më kritikë në trajtimin e infertilitetit është mosha, kështu që çiftet nuk do të duhej të vonoheshin me fillimin e trajtimit të tij. Një nuk duhet harruar se tek femrat pas moshës 40 vjeçare vjen deri te ulja rapide e fertilitetit. Progresi shkencor viteve të fundit është i shpejtë dhe efikas në trajtimin e infertilitetit, për çka pacientët meritojnë që të informohen korrekt dhe me kohë. Në këtë drejtim, është shumë me rëndësi për pacientët që po ashtu t'a kuptojnë sistemin riprodhues të femrës dhe të mashkullit, në mënyrë që ta kuptojnë problemin e infertilitetit. Dihet po ashtu, që nga themelimi i njerëzimit, se dëshira për të pasur fëmijë dhe familje paraqet një nga instinktet më bazike njerëzore. Fatkeqësisht, edhe sot, statistikat globale tregojnë se një në shtatë çifte është i paaftë të ketë fëmijë pa asistencën e mjekut. Shkaktarët e njohur të kësaj dukurie janë: shtatzënia e shtyrë për shkak të karrierës, martesat e vonshme si dhe stresi i shkaktuar nga puna dhe jeta në metropole. Kurse, duhet veçuar po ashtu se shkaktarët e sterilitetit vijnë nga të dy partnerët në proporcion të barabartë. Me gjithë përparimin e shkencës mjekësore dhe zbulimit të metodave më të avancuara në trajtimin e infertilitetit, fatkeqësisht, as në ditët e sotme, nuk ekziston një zgjidhje definitive për të gjitha llojet e infertilitetit. Megjithatë, në tri dekadat e fundit pati të arritura revolucionare në këtë drejtim, siç është zbulimi i metodës së fertilizimit in vitro (IVF) apo “bebës nga epruveta”. Por, edhe pse kjo metodë njihet si mjaft efikase në shërimin e infertilitetit, IVF nuk është procedurë që duhet të përdoret tek çdo person me probleme të fertilitetit. Andaj, hulumtimet e shkaqeve të infertilitetit duhet të fokusohen para së gjithash në mundësinë e pacientëve që të arrijnë tek shtatzënia me metoda klasike më të thjeshta dhe më pak invazive të mjekimit të sterilitetit. Kështu që, protokolli standard për trajtimin e sterilitetit është aplikimi paraprak i tri inseminacioneve artificiale, dhe, nëse me këtë rast nuk arrihet deri te shtatzënia, atëherë preferohet që të aplikohen metoda më të avancuara siç është fertilizimi in vitro (IVF/ICSI), e cila paraqet procedurën e fundit në trajtimin e infertilitetit. Tetë nga dhjetë pacientë infertil (80%) mund të kenë sukses me metodat klasike të trajtimit të infertilitetit apo me inseminime artificiale pa pasur nevojë që t'i nënshtrohen procesit të fertilizimit in vitro (IVF). Prandaj, është shumë e rëndësishme për pacientët që të udhëzohen që nga fillimi i problemit në adresën e duhur, respektivisht t’i adresohen specialistit për infertilitet dhe fertilizim in vitro e jo gjinekologëve të përgjithshëm, pasi që ky problem i ka edhe specifikat e veta dhe jo të gjithë gjinekologët janë të gatshëm që t’ua zgjedhin pacientëve problemet e këtilla mjekësore. Si pasojë e humbjes së orientimit, pacientët, fatkeqësisht, humbin vite të tëra duke bredhur nga një mjek tek tjetri përderisa ta takojnë mjekun specialist të kësaj lëmie i cili më në fund do t’ua zgjidhte problemin e tyre.

Shkaqet e infertilitetit Rreth 10 për qind e moshës riprodhuese, kanë vështirësi për të mbetur shtatzënë. Rreth 30 për qind të rasteve janë për shkak të problemeve tek femra, 30 për qind të problemeve tek mashkulli, dhe pjesa tjetër për shkaqe të pashpjegueshme ose faktorë të shumëfishtë që përfshijnë të dy partnerët. Nëse ju keni pasur marrëdhënie seksuale të rregullt, të pambrojtur, për më shumë se një vit (ose gjashtë muaj, nëse ju jeni mbi 35 vjeç) pa konceptimin, kontaktoni mjekun tuaj. Gati 90 për qind e çifteve me probleme infertiliteti, mund të trajtohen me sukses. Mbani në mend se normat e suksesit mund të ndryshojnë, pasi që një çift mund të ketë probleme të shumta.

Endometrioza

Endometrioza është një gjendje që ndodh, kur indet që gjenden në rreshtin e mitrës (të quajtura inde endometriale) rriten jashtë mitrës tuaj, zakonisht në zgavrën e barkut-legenit. • Simptomat e mundshme: Disa gra nuk kanë simptome, ndërsa të tjerat kanë periudha të dhimbshme menstruale apo marrëdhënie dhe dhimbje të përgjithshme legenit. • Zgjidhjet e mundshme: ilaçe të pjellorisë me mbarësim artificial, operacion për heqjen e indeve jonormale apo zhbllokimi i tubave, teknologjitë riprodhuese ndihmëse (ART), ose adoptimi. • Normat e suksesit: Kur ilaçet e pjellorisë për të rritur prodhimin e vezëve janë të kombinuara me mbarësimit artificial, shkalla e suksesit është midis 8 dhe 17 për qind në cikël. Midis 20 dhe 50 për qind krijohen pas operacionit (ose të natyrshme ose me trajtim). Dhe në mes të 20 dhe 30 për qind krijohen me trajtimet ART.

Problemet e ovulacionit

Problem i ovulacionit është çdo gjendje (zakonisht hormonale), që pengon lirimin e një veze të pjekur, nga vezoret tuaja. • Simptomat e mundshme: mungesa apo frekuentimi i ciklit menstrual, me gjakrrjedhje të lehtë ose të rëndë • Zgjidhjet e mundshme: ilaçe të pjellorisë dhe in vitro fertilizimi • Normat e suksesit: Rreth 70 deri në 90 për qind e çifteve, ovulojnë me trajtimin, dhe nga ato, 20 deri në 60 për qind mbesin shtatzënë.

Cilësia e dobët e vezëve

Në qoftë se vezët janë të dëmtuara ose kanë anomali kromozomale, ato nuk mund të mbajnë një shtatzëni. Cilësinë e vezëve tuaja do ta keni në rënie të konsiderueshme me moshën. • Simptomat e mundshme: asnjë • Zgjidhjet e mundshme: fertilizimi in vitro (IVF) duke përdorur vezë ose embrione të donatorëve, apo adoptim • Normat e suksesit: Çiftet të cilët i nënshtrohen IVF me vezët e donatorëve kanë lidhje me një mundësi 30 në 50 për qind e të pasurit një fëmijë për ciklin IVF.

Sindromi Policistik ovarian

Sindromi Policistik ovarian (SPO) është një gjendje në të cilën gjëndrat e vogla në vezoret tuaja nuk zhvillohen në të mëdha, në gjëndra të pjekura. Është karakteristike edhe nga pabarazitë hormonale dhe modelet e paparashikueshme të ovulacionit. • Simptomat e mundshme: periudha të parregullta, rritja e tepërt e qimeve, aknet, dhe obeziteti • Zgjidhjet e mundshme: modifikime të mënyrës së jetesës (dieta dhe ushtrimet fizike) ose ilaçe të pjellorisë dhe fertilizimi in vitro. Një trajtim i ri për SPO përdor një ilaç të quajtur diabet Metformin (Glucophage), i cili mund të ndihmojë në rikthimin e ovulacionit të rregullt. • Normat e suksesit: Shumë paciente mbipeshë të cilat humbasin 5 në 10 për qind të peshës së tyre trupore do të fillojnë ovulacionin rregullisht. Rreth 70 deri në 90 për qind e grave që marrin ilaçe të pjellorisë ovulojnë, dhe nga ato, 20 deri në 60 për qind konceptojnë. Për fat të keq, 1 në 5 abortojnë nga ato shtatzëni. Ilaçet e fertilitetit paraqesin edhe një rrezik më të lartë të lindjeve të shumta (multiple).

Tubat e bllokuara fallopiane

Tubat e bllokuara apo të dëmtuara parandalojnë spermën e partnerit tuaj për të arritur në vezën tuaj, dhe parandalojnë vezën e fekonduar për të arritur në mitrën tuaj. Shkaqet kryesorë përfshijnë sëmundjet inflamatore pelvike, infeksionet seksualisht të transmetueshme si klamidia, dhe operim i mëparshëm në sterilizim. • Simptomat e mundshme: asnjë • Zgjidhjet e mundshme: operimi për të hapur tubat, ose fertilizimi in vitro (IVF) në qoftë se operacioni nuk arrin ose tubat janë tepër të dëmtuar për tu riparuar • Normat e suksesit: normat e konceptimi ndryshojnë shumë - 20-60 për qind - në varësi të vendndodhjes dhe ashpërsisë së bllokimit dhe sasinë e indeve mbresë që zhvillohet pas operacionit. Çiftet të cilët përpiqen në fertilizimi in vitro kanë mundësi 20 deri në 40 për qind e të pasurit një fëmijë për ciklin IVF.

Alergji sperme

Nëse ju keni një reagim imun ndaj spermës - dhe më pak se 2 përqind e grave e kanë - trupi juaj mund të prodhojë antitrupa që vrasin qelizat e spermës. • Simptomat e mundshme: asnjë • Zgjidhjet e mundshme: mbarësimi artificial apo me anë të teknologjive ndihmëse riprodhuese (ART) • Normat e suksesit: Rreth 20 deri në 40 për qind e çifteve konceptojnë me secilin cikël të fertilizimit in vitro.

Probleme të pashpjegueshme të pjellorisë

Mjeku juaj mund t'ju diagnostikojë me një "problem të fertilitetit të pashpjegueshëm" në qoftë se nuk ka asnjë shpjegim të qartë për shterpësinë tuaj (të gjitha testet janë normale). Disa ekspertë mendojnë se problemet me peshë (duke qenë në mënyrë të konsiderueshme nën ose mbi peshë), stërvitjet e tepruara, dhe faktorët e madje edhe toksina e mjedisit mund të kontribuojnë, por nuk ka lidhje të drejtpërdrejtë midis pjellorisë dhe problemeve të mundshme që janë konfirmuar. • Simptomat e mundshme: asnjë • Zgjidhjet e mundshme: ilaçet e pjellorisë kombinuar me mbarësimin artificial apo teknologjitë ndihmëse riprodhuese (ART), procedurat e tilla si in vitro fertilizimi • Normat e suksesit: Kur ilaçet e pjellorisë për të rritur prodhimin e vezëve janë të kombinuara me mbarësimin artificial, shkalla e suksesit është midis 8 dhe 17 për qind në cikël. Pas tre viteve të infertilitetit, mundësia që një çift do të konceptojë ulet nga rreth 20 deri në 25 për qind çdo vit. Kombinimi i problemeve të fertilitetit Një çift thuhet se ka probleme të "kombinuara" të pjellorisë, kur të dy, burri dhe gruaja, kanë probleme fertiliteti, ose kur njëri partner ka probleme të shumta. • Simptomat e mundshme: Simptomat ndryshojnë, në varësi të shkaqeve. • Zgjidhjet e mundshme: Trajtimi ndryshon, në varësi të shkaqeve. • Normat e suksesit: Shkallët ndryshojnë, në varësi të shkaqeve.

Te gratë, ndryshimet e ciklit menstural dhe të ovulimit mund të jenë simptoma të ndonjë sëmundjeje të jopjellorisë.
Simptomat më të shpeshta janë: • Ciklet jonormale. Gjakderdhja është më e madhe apo më e vogël se zakonisht. • Cikle të parregullta. Numri i ditëve ndërmjet cikleve ndryshon çdo muaj. • Nuk keni cikle. Kurrë nuk keni pasur cikle menstruale, apo ato janë ndërprerë papritmas. • Cikle me dhimbje. Dhimbje shpine, të legenit, dhe ngërçe. Ndonjëherë steriliteti femëror ndërlidhet me probleme hormonale. Në këto raste, simptomat tipike janë: • Ndryshime në lëkurë, si dhe puçrra. • Ndryshime në dëshirë seksuale. • Rritje te cimeve me ngjyrë të errët në buzë, gjoks dhe mjekër. • Rënie apo hollim i flokëve. • Shtime të peshës. Simptoma tjera apo çrregullime që mund të çojnë në jopjellori janë: • Rrjedhje e lëngut të bardhë si qumësht nga thithkat por që nuk ka të bëjë me gjidhënien. • Dhimbje gjatë marrëdhënieve seksuale.

Problemet që shkaktojnë infertilitet tek mashkulli janë shumë të shpeshta. Infertiliteti mashkullor përbën 25-50% të rasteve me infertilitet.
Problemet që mund të shkaktojnë infertilitet mashkullor mund t’i ndajmë në dy grupe të mëdha: në problemet që prekin prodhimin e spermës nga testikujt dhe në problemet që prekin transportin e spermës jashtë kanalit gjenital mashkullor. Problemet me prodhimin e spermës mund të lidhen me vetë testikulin ose me sinjalet që testikuli merr (apo nuk merr) nga truri. Në problemet që lidhen me vetë testikulin mund të përmendim ato të shkaktuara nga infeksione të ndryshme si orkiti (infeksion i testikulit si komplikacion kryesisht i parotisit në fëmijëri), varikocela (zgjerime të venave të cilat shkaktojnë dëmtim të spermatogjenezës), tumore të ndryshme të testikulit, anomali të lindura në të cilat testikuli nuk prodhon spermatozoidë pasi nuk ka strukturën e duhur për spermatogjenezë (kromozomi Y fraxhil). Problemet në ejakulat mund të shkaktohen nga bllokime (obstruksione) të sistemit ejakulator në pika të ndryshme. Të tilla bllokime mund të jenë pasojë e infeksioneve të ndryshme, traumave, operacioneve në të kaluarën etj. Analizat dhe arritja e diagnozës Analiza kryesore që i rekomandohet një mashkulli infertil është spermiograma, e cila analizon spermën e pacientit duke e krahasuar atë me vlerat normale të pranuara botërisht. Është spermiograma ajo që diagnostikon në se një mashkull ka një problem me fertilitetin e tij apo jo. Spermiograma është një analizë shumë e thjeshtë, jo e shtrenjtë dhe e domosdoshme në vlerësimin e potencialit pjellor të një mashkulli. Në varësi të rezultatit të spermiogramës, do të përcaktohet edhe nevoja e analizave të tjera tek mashkulli. Në rastet me spermiogramë normale, zakonisht nuk shihet e arsyeshme të kërkosh analiza të tjera. Në rastet me rezultate shumë të dobëta të spermiogramës, psh. kur përqendrimi i spermatozoideve është shumë i vogël (oligospermia, azospermia) mund të kërkohen shtesë ekografia skrotale, analizat e profilit hormonal dhe ato gjenetike. Ekografia skrotale do të përcaktojë dimensionet e testikujve dhe epididimuseve, praninë ose të jo të masave, tumoreve apo kisteve si edhe të anomalive vaskulare (varicocele). Nga analizat e profilit hormonal do të mund të kuptohet në se kemi ndonjë problem me sinjalet që testikuli duhet të marrë nga qendra (sistemi nervor qendror) në mënyrë që të prodhojë spermë. Profili hormonal përmbledh: FSH LH Testosteroni total TSH Prolaktina. Analizat gjenetike do të tregojnë nëse problemet e spermës janë të lidhura me defekte të lindura gjenetike të cilat bëjnë të pamundur prodhimin e spermës (sindroma Klinefelter, kromozomi fragil Y) ose shkaktojnë apo me defekte që bëjnë të pamundur transportin e spermës nga testikujt në duktuset ejakulatorë të penisit (fibroza kistike shkakton absencë të vas deferens të cilat lidhin testikujt me dukstuset ejakulatorë të penisit). Analizat gjenetike janë: Kariotip, Fibroza kistike Y fragile chromosome Në rastet me azoospermi (mungesë totale e spermatozoideve në testikuj) e vetmja mënyrë për të mësuar në se ekzistojnë spermatozoide në testikuj (dhe eventualisht t’i përdorim ato për Fertilizim In Vitro) mbetet ekstraksioni kirurgjikal i spermës nga testikujt. Trajtimi Trajtimi i rasteve të lehta përfshin përmirësimin e profilit hormonal, mënjanimin e faktorëve të cilët dëmtojnë spermatogjenezën (ndalimi i duhanit, mosmbajtja e të mbathurave shumë të ngushta). Ne format e lehta mund te përdorim edhe inseminimin intrauterin (IUI). Për sa i përket varikocelës, rekomandohet trajtimi kirurgjikal vetëm në rastet kur varikocela shkakton anomali të rënda të spermës, dhimbje, zmadhim të testikulit. Megjithatë duhet theksuar se një pjesë e atyre që operohen nga varicocela nuk përfitojnë nga ky trajtim. Trajtimi i rasteve të rënda të infertilitetit mashkullor varion nga Fertilizimi in Vitro klasik deri tek Fertilizimi In Vitro (IVF) me injeksion intracitoplazmatik të spermatozoidit në citoplazmën e vezës (ICSI – intracytoplasmic sperm injection). Pse ICSI për rastet e rënda? Sepse në rastet e rënda, përveç numrit shumë të reduktuar mund të kemi edhe problem me lëvizshmërinë apo edhe me morfologjinë. Kështu që nuk mjaftohemi vetëm me vendosjen afër të spermatozoidit me vezën por injektojmë direkt spermatozoidin në brendësi të vezës. Në rastet e rënda, mund të kërkohet edhe ekstraksioni kirurgjikal i spermës nga testikujt (Testicular sperm extraction – TESE) për të zotëruar spermatozoidete e nevojshme për IVF – ICSI. Në rastet kur edhe përmes ekstraksionit kirurgjikal nuk arrihet të gjenden spermatozoide, çiftit i rekomandohet dhurimi i spermës.

Nëse nuk mund të identifikohet ndonjë shkak specifik i infertilitetit, një çift diagnostikohet me infertilitet të pashpjegueshëm. Hapi i parë për çdo çift që vuan nga infertiliteti është të kuptojnë se si funksionon trupi në kushte normale dhe pastaj të identifikojnë se çfarë nuk është në rregull për të trajtuar çështjen. Në mënyrë që të ndodhë shtatzënia, duhet të ndodh një sekuencë e përpiktë ngjarjesh. Një vezë e shëndetshme dhe e pjekur duhet të lirohet nga veza dhe të bashkohet me një spermatozoid të shëndetshëm që ka udhëtuar nëpër traktin riprodhues femëror (vagina, qafa e mitrës dhe tubat fallopiane) në kohën e duhur. Koha është shpesh pengesa më e zakonshme e konceptimit. Sapo veza të lirohet nga veza, spermatozoidi ka vetëm 12-24 orë për të fekonduar vezën. Kur të ndodh ngjizja dhe formohet një embrion, ajo duhet të kalojë përmes tubit fallopian në zgavrën e endometriale (brenda shtresës së mitrës). Pasi të jetë futur zgavrën normale endometriale, embrioni implantohet dhe zhvillohet në një fetus. Një ndërprerje në ndonjë nga këto pika mund të shkaktojë infertilitet. Pasi të vlerësohet për të gjitha komponentët e mësipërm të pjellorisë, ekziston mundësia që një punë e gjerë pasuese nuk do të zbulojë asnjë anomali. Edhe vlerësimi diagnostik më i sofistikuar nuk mund t’i zbulojë të gjitha anomalitë e mundshme. Nëse nuk mund të identifikohet ndonjë shkak specifik i infertilitetit, një çift diagnostikohet me infertilitet të pashpjegueshëm. Kjo mund të jetë një diagnozë shumë frustruese sepse mund të privojë pacientin dhe mjeku nga ndjenja e kontrollit për të kuptuar një problem të vetëm të identifikueshëm. Nëse jeni diagnostikuar me infertilitet të pashpjegueshëm, është e rëndësishme të mbani mend se nuk jeni vetëm. Kjo është një diagnozë shumë e zakonshme në mesin e grave me infertilitet, duke prekur deri në 30% të të gjitha grave që vuajnë nga infertiliteti. Megjithatë, ka një aspekt pozitiv nga diagnostikimi me infertilitet të pashpjegueshëm. Vetëm për shkak se shkaku i infertilitetit është i pashpjegueshëm, kjo nuk do të thotë se nuk mund të trajtohet. Në mungesë të një problemi të identifikueshëm dhe korrektues, trajtimi është empirik. Ka modalitete të shumëfishta të trajtimit që mund të përdoren, përfshirë induksionin e ovulacionit me inseminimin intrauterin (IUI) duke përdorur ilaçe gojore ose injeksion dhe teknologji për riprodhim të asistuar (ART) duke përdorur fekondimin in vitro (IVF). Opsionet e trajtimit bazohen në një numër faktorësh. Këto përfshijnë moshën e gruas, kohëzgjatjen e infertilitetit dhe dëshirat e çiftit. Bisedoni me mjekun tuaj për të përcaktuar se cila trajtim është më i përshtatshëm për ju.

Disa ilaçe të zakonshme që përdoren për trajtimin e infertilitetit tek gratë përfshijnë: Klomifen citrat (Clomid): Ky ilaç shkakton ovulacion duke vepruar në gjëndrën e hipofizës. Shpesh përdoret te gratë që kanë sindromën e vezoreve policistike ose probleme të tjera me ovulimin. Ky ilaç merret me gojë. Gonadotropina njerëzore e menopauzës ose hMG: Ky ilaç shpesh përdoret për gratë që nuk ovulojnë për shkak të problemeve me gjëndrën e tyre të hipofizës. hMG vepron direkt në vezoret për të stimuluar ovulimin. Është një ilaç i injektuar. Hormon stimulues i folikulave ose HSF: HSF vepron ngjashëm si hMG. Ajo shkakton që vezoret të fillojnë procesin e ovulacionit. Këto ilaçe zakonisht injektohen. Analogu i hormonit që liron Gonadotropinën (Gn-RH): Këto ilaçe përdoren shpesh për gratë që nuk ovulojnë rregullisht çdo muaj. Edhe gratë që ovulojnë para se veza të jetë e gatshme mund t’i përdorin këto ilaçe. Analogët Gn-RH veprojnë në gjëndrën e hipofizës për të ndryshuar kohën kur trupi ovulon. Këto ilaçe zakonisht injektohen ose jepen me sprej nazal. Metformina: Mjekët e përdorin këtë ilaç për gratë që kanë rezistencë ndaj insulinës dhe / ose vezore policistike. Ky ilaç ndihmon në zvogëlimin e niveleve të larta të hormoneve mashkullore tek gratë me këto gjendje. Kjo i ndihmon trupit që të ovulojë. Ndonjëherë klomifen citrat ose HSF kombinohen me metforminën. Ky medikament zakonisht merret me gojë. Bromokriptinë: Ky ilaç përdoret për gratë me probleme të ovulacionit për shkak të niveleve të larta të prolaktinës. Prolaktina është hormon që shkakton prodhimin e qumështit. Shumë barna të pjellorisë rrisin mundësinë që gruaja të ketë binjakë, trinjakë ose më shumë. Gratë që janë shtatzënë me fetuse të shumëfishta kanë më shumë probleme gjatë shtatzënisë. Fetuset e shumëfishtë kanë një rrezik të lartë të lindjes shumë herët (para kohe). Foshnjat e parakohshme janë në një rrezik më të lartë për probleme shëndetësore dhe zhvillimore.

Në qoftë se po përjetoni mungesën e pjellorisë sekondare, domethënë vështirësi për të mbetur shtatzënë me një fëmijë të dytë (apo të tretë), ja se çfarë këshillon eksperti:

Vizitohuni tek mjeku

Lloji i mjekut tek i cili vizitoheni, një obstetër gjinekolog apo një endokrinolog për riprodhimin, i cili specializohet për mungesën e pjellorisë, varet nga mosha juaj dhe sa kohë ju është dashur për të mbetur shtatzënë herën e parë. Sigurohuni që të mos humbni kohën me një mjek që nuk e merr problemin seriozisht. Disa obstetër gjinekologë kanë interes për pjellorinë, por në qoftë se një grua e ndjen se nuk po e dëgjojnë, atëherë ajo duhet të kërkojë menjëherë të vizitohet tek një endokrinolog i riprodhimit.

Mos prisni shumë gjatë

Sa më e vjetër të jeni aq më e vështirë është të mbeteni shtatzënë, pra vizitohuni sa më parë tek mjeku. Në qoftë se ju është dashur shumë kohë për të mbetur shtatzënë herën e parë, ju nuk duhet të prisni më shumë se disa muaj për t’u vizituar dhe në qoftë se jeni mbi 35 vjeç, jo më shumë se gjashtë muaj.

Siguroni mbështetje

Mos pjelloria sekondare mund të shkaktojë shqetësime të mëdha emocionale. Në qoftë se ndjeni se nuk ia dilni dot mbanë, bashkojuni një grupi mbështetës të mos pjellorisë. Në qoftë se nuk mundeni të gjeni një grup ku të mbështeteni, përpiquni të gjeni të paktën një person që është në të njëjtin hall me ju dhe bisedoni me të. Në qoftë se në dhomën e pritjes së mjekut shihni ndonjë grua me një fëmijë të vogël, atëherë bisedoni me të.

Edukoni njerëzit rreth jush

Shumica e njerëzve as që e dinë çfarë është mos pjelloria sekondare. Përveçse kur ju u tregoni atyre çfarë është ajo dhe si ata mund t’ju ndihmojnë, ata ka të ngjarë që t’ju zhgënjejnë. Bëni çfarë mundeni që të edukoni mjekun tuaj dhe njerëzit përreth jush lidhur me këtë ndjesi të humbjes. Kjo mund t’u ndihmojë të krijoni një rrjet mbështetës që do t’ju ndihmojë t’ia dilni mbanë.

Kujdesuni për veten

Çfarë duhet bërë lidhur me mungesën e pjellorisë sekondare? Gjasat tuaja për të mbetur shtatzënë dhe për të lindur një foshnjë të shëndetshme rriten në qoftë se ju keni zakone të mira për shëndetin. Si nënë e një fëmije të vogël ju mund të keni vështirësi të gjeni kohën dhe energjinë për t’u ushtruar dhe për t’u ushqyer siç duhet. Kërkojuni miqve dhe pjesëtarëve të familjes t’ju ndihmojnë duke u kujdesur për fëmijën tuaj ndërsa ju bëni stërvitje apo gatuani për një javë vaktet e ushqimeve të shëndetshme për t’i vënë në frigorifer. Përpiquni të ruani një peshë të shëndetshme, gjë që do ta bëjë më të mundshme mbetjen shtatzënë. Kërkoni ndihmë profesionale nëse abuzoni me duhanin, alkoolin ose drogat. Dhe përpiquni të gjeni kohë për relaks, aktivitete vetë edukuese si meditimi, dëgjimi i muzikës, vizita tek miqtë ose joga.

Shprehini mendimet tuaja

Edhe pa e pasur ndër mend, njerëzit shpesh bëjnë komente nga më të pandjeshmet. Në qoftë se kjo ju ndodh juve merreni si nj mundësi për të edukuar të tjerët. P.sh. në qoftë se dikush thotë që ju duhet të jeni e kënaqur që keni një fëmijë, përgjigja mund të jetë: Ne jemi mirënjohës që kemi një fëmijë, por duam që ai të ketë gëzimin të rritet bashkë me një vëlla apo motër.

Si ta dini kur jeni në ovulacion? Kur ju jeni në ovulacion (ose çlironi një vezë nga vezorja), kjo vezë ka gjasë që të fekondohet. Kur ajo vezë fekondohet, ju jeni shtatzënë. Ju jeni më së shumti pjellore nga dy deri tre ditë para ovulacionit deri në ditën kur veza është çliruar nga vezorja. Në qoftë se ju e dini kur kjo vezë çlirohet, mund të planifikoni marrëdhënie seksuale në përputhje me këtë dhe të shtoni gjasat tuaja për të mbetur shtatzënë (ose për të parandaluar shtatzëninë, në qoftë se po përpiqeni të bëni këtë). Këtu janë tre mënyra për të përcaktuar se kur ndodh kjo gjë, nga më e thjeshta e deri tek më e sakta. Numëroni ditët Mënyra më e lehtë për të llogaritur kur çlirohet veza nga vezorja juaj është të numëroni në të kundërt. Së pari gjeni se në çfarë dite ka gjasa të fillojë periudha juaj. (Në qoftë se periudha juaj është shumë e parregullt, kjo metodë nuk do të funksionojë për ju). Nga kjo ditë, numëroni mbrapsht 12 ditë dhe pastaj katër të tjera. Ka shumë të ngjarë që ju të keni ovulacionin gjatë këtij intervali pesë ditor. Në qoftë se ju jeni një grua nga të shumtat që kanë një cikël 28 ditor, ekziston një shans i mirë për ju që ta keni ovulacionin në ditën e 14-të. (Dita 1 është dita e periudhës tuaj, dita e 28 është dita e fundit para ditës 1 të periudhës tuaj pasuese). Ju ndihmon për të numëruar ditët Provoni kalkulatorin e ovulacionit për të bërë llogaritjet në vendin tuaj. Ai u tregon se kur ka të ngjarë që ju të keni ovulacionin pasues dhe cila është dita e duhur për të mbetur shtatzënë. Ndiqni dhe hidhni në grafik sinjalet e trupit tuaj Një mënyrë më e saktë për të gjetur se kur e keni ovulacionin është të gjurmoni modelet e temperaturës së trupit tuaj dhe të shkarkimit vaginal për një cikël apo dy. Kjo gjë është e natyrshme dhe pa kosto, por kërkon kohë dhe përpjekje. Në qoftë se u kushtoni vëmendje këtyre sugjerimeve dhe i hidhni ato çdo ditë në një grafik, ju mund të filloni të shikoni një model që mund t’ju ndihmojë për të parashikuar se kur e keni ovulacionin pasues. Temperatura e trupit Ju nuk do ta ndjeni ndryshimin por pas disa ditëve pas ovulacionit temperatura juaj bazë trupore rritet (temperatura bazë e trupit është temperatura më e ulët trupore e juaj në një periudhë 24 orë). Ky ndryshim është shumë i vogël dhe ju mund ta zbuloni atë në qoftë se e matni temperaturën çdo mëngjes me anë të një termometri të veçantë. Shkarkimi vaginal Shkarkimi që ju do të vrojtoni është mukozë e qafës së mitrës që ndryshon në masë të konsiderueshme gjatë ciklit tuaj. Për pjesën më të madhe të muajit, ju mund të keni pak nga ai dhe do ta ndjeni veten të thatë. Por kur i afroheni ovulacionit, do të vini re shumë më tepër mukozë të qafës së mitrës. Shkarkimi do të jetë i kthjellët, viskoz dhe i shtrirë, i ngjashëm me të bardhën e vezës. Ndihmojuni nga grafiku i sinjaleve të trupit tuaj Së pari, mësoni se si temperatura e trupit dhe mukoza e qafës së mitrës do t’ju ndihmojë që të parashikoni ovulacionin. Pastaj hidhni në grafik temperaturën dhe sasinë e mukozës së qafës së mitrës. Testoni nivelet e hormoneve tuaja Metoda më e saktë e për të parashikuar ovulacionin është testimi i niveleve të hormoneve në trupin tuaj me një komplet të parashikimit të ovulacionit. Këto testime që bëhen në urinën tuaj ju japin rezultat pozitiv një ditë para ovulacionit, duke ju dhënë kohë për të planifikuar me parë marrëdhëniet seksuale për të bërë fëmijë. Ata funksionojnë duke ju treguar se kur është rritur niveli i hormonit lutenizues, gjë që do të thotë se një nga vezoret tuaja shumë shpejt do të çlirojë një vezë. Këto komplete janë nëpër farmaci dhe merren pa recetë.

Çka është Histeresalpingografia? Histeresalpingografia (HSG), është një ekzaminim me rreze X i mitrës dhe tubave fallopian që përdor një formë të veçantë të rrezeve X të quajtur fluoroskop dhe një material kontrastues. Përdoret për të parë nëse tubat fallopian janë të bllokuar pjesërisht apo plotësisht. Po ashtu mund të tregojë nëse brendia e mitrës ka madhësi dhe formë normale. Të gjitha këto problem mund të çojnë në infertilitet dhe problem të shtatzënisë. HSG nuk zbatohet te gruaja nëse ajo i ka këto gjendje: Shtatzëni Infeksion të legenit Gjakderdhje të madhe të mitrës në kohën e procedurës Cilat janë disa përdorimet e shpeshta të procedurës? HSG-ja kryesisht përdoret për t’i ekzaminuar gratë që e kanë vështirë të mbesin shtatzënë duke i mundësuar mjekut që ta vlerësojë formën dhe strukturën e mitrës, nëse tubat fallopian janë të hapur, dhe ndonjë gërryerje brenda hapësirës së mitrës. Procedura mund të përdoret për t’i hulumtuar abortet e përsëritura që rezultojnë nga abnormalitetet e lindura apo të fituara të mitrës dhe për ta përcaktuar praninë dhe seriozitetin e këtyre abnormaliteteve, përfshirë:: Masat e tumorit Ngjitjet (aderencat) Fibroidet e mitrës Histeresalpingografia po ashtu për vlerësimin e hapjes së tubave fallopian dhe për t’i monitoruar efektet e kirurgjisë së tubave, përfshirë: Bllokimin e tubave fallopian për shkak të infeksionit Lidhja e tubave Mbylljen e tubave fallopian në procedurë sterilizimi dhe Rihpajen e tubave fallopian pas sterilizimit apo bllokimit të shkaktuar nga sëmundja

Spermogrami është një test që përcakton pjellorinë tek mashkulli, si dhe sasinë dhe cilësinë e spermës. Për shkak të ndryshimeve të shpeshta të rezultateve të spermogramit, rekomandohen 2 deri në 3 analiza të njëpasnjëshme brenda një periudhe prej 45 ditësh. Ekzaminimi i spermës është një nga metodat më të rëndësishme dhe më themelore për përcaktimin e funksionit të testiseve Karakteristikat e spermatozoideve Konsiderohet se ekziston një fuqi më e lartë e fekondimit apo pjellorisë nëse numri i spermatozoideve është deri në 185 milion në mililitër. Gjithashtu, supozohet se fertiliteti është i reduktuar nëse ka më pak se 50 milion spermatozoidë aktivë për mililitër. Është e rëndësishme që të paktën 60% e spermatozoideve të lëvizin në mënyrë progresive dhe jo në vend. Spermatozoidet bëhen të lëvizshme madje edhe pas ejakulimit (derdhja e spermës). Në traktin gjenital të femrës, spermatozoidet lëvizin nga 48 deri 72 orë pas ejakulimit, duke lëvizur me një shpejtësi nga 0.5 deri në 3 mm në minutë. Gjatësia e përgjithshme e spermatozoidit njerëzor është e gjatë 0.05 mm. Rreth 1/10 shkon në kokë, po aq në pjesën e mesme dhe pjesa tjetër në bisht. Përcaktimi i aftësisë për sa i përket pjellorisë së spermatozoideve Përcaktimi i morfologjisë së spermatozoideve bëhet duke përdorur një mikroskop optik apo elektronik. Për shkak të heterogjenitetit të spermatozoideve njerëzore përsa i përket aspektit të formës dhe madhësisë analizohen të pakten 200 spermatozoidë. • Për shprehjen e rezultateve nga analizat e spermogramit përdoret klasifikimi universal: • Normospermia – kur përqëndrimi dhe lëvizshmëria e spermatozoideve është mbi kufirin e ulët të lartpërmendur; • Aspermia – mungesë e spermës; • Hipospermia – vëllimi nën 2 ml; • Hiperspermia – vëllimi mbi 6 ml; • Azospermia – mungesë e spermatozoideve; • Oligozoospermia – më pak se 40 milion spermatozoide për mililitër; • Polizoospermia – mbi 250 milion spermatozoide për mililitër; • Astenozoospermia – rënia e lëvizshmërisë së spermatozoideve ( nën 50-60%); • Teratozoospermia – mbi 40% e formës jo normale të spermatozoideve; Përveç karakteristikave morfologjike, aftësia e pjellorisë së spermës varet dhe nga karakteristikat e saj fiziko-kimike. Fruktoza ka një rëndësi të madhe e cila siguron energji për lëvizjen e spermatozoideve. Hijaluronidazata lejon penetrimin e spermatozoideve në qelizat vezore. Gjithashtu, është e rëndësishme edhe prania e acidit fofataza, acidit citrik, zinkut, prostaglandinit dhe përbërsve të tjerë. ‘Një spermë më e dobët’ – dëmtim i speramtogenezës Ndonjëherë shkaku i ‘spermës së dobët’ mund të jetë çrregullimi i krijimit të spermatozoideve (spermatogeneza) ose pengesa në sekretimin e spermës. Shkaqet më të shpeshta të çrregullimeve spermatogeneze janë kromozopatitë, anomalitë kongjenitale, inflamacion i testiseve, alkoolizimi, puna në ambiente tepër të nxehta, qëndrimi në lartësi mbi 3000 metra mbi nivelin e detit, pa aklimatizim, si dhe përjetimi i trapimave të mëdha. Gjatë analizës së spermës zakonisht shikohet pamja dhe sasia e ejakulimit, më pas numri, vitaliteti dhe morfologjia e spermatozoideve. Kjo gjetje apo ky konstatim quhet spermogram. Duke patur parasyshë nevojën për standardizimin e analizës së spermës rekomandohen disa parime të caktuara. Zakonisht rekomandohet 3-7 ditë abstenim (mos përdorim) zakonisht 4 ditë para se të kryhet spermogrami. Mashkulli duhet të jetë në gjendje të mirë shëndetësore, me mungesë të episodeve febrile (ethe apo temperaturë) > 38˚ C në 45 deri në 60 ditët e fundit dhe nuk duhet të konsumojnë alkool apo duhan para kryerjes së analizës. Për shkak të variacioneve të shpeshta të spermogramit rekomandohet kryerja e analizave 2-3 herë brenda një periudhe prej 45